ربع رشیدی؛ بزرگ ترین مجتمع علمی دانشگاهی ایران (قرن هشتم هجری/ سیزدهم میلادی)

ربع رشیدی آشکارترین نمونه سعی و همت دست اندرکاران اصلاحات غازان خان پادشاه مغول در عرصه تعالی و رشد و پویایی فرهنگ ایرانی در چارچوب اندیشه های عصر ایلخانی به شمار می آید که توسط خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی به عنوان شهر دانشگاهی با برنامه های وسیع فرهنگی، اقتصادی و رفاهی در نخستین سال های قرن هشتم هجری ایجاد شده و اگر چه در مقایسه با تأسیس دانشگاه کمبریج در سال 1209 میلادی، چندین دهه دیرتر به امر تعلیم و آموزش پرداخته ولی به گواهی تاریخ نسبت به بیشتر دانشگاه های معتبر اروپا از نظر تقدم زمانی پیشتاز است. مقاطع آموزشی در ربع رشیدی را می توان به 5 مقطع تقسیم نمود: 1. بیت التعلیم 2. آموزش حرفه ای 3. مدارس عالی 4. دارالشفا 5. خانقاه. خواجه رشیدالدّین فضل الله همدانی رجل سیاسی، دانشمند، طبیب آخر قرن هفتم و بزرگ ترین مورخ ایرانی عالم به جمیع علوم عصر زمانه خویش در سال 648 هـ . ق.، در همدان به دنیا آمد. رشیدالدّین که در برخی تواریخ به او «رشیدالحق» و «رشیدالدوله» نیز گفته اند علم طب را نزد خانواده خویش در همدان فرا گرفت. وی نخستین بار به عنوان طبیب به دربار آباقا خان راه یافت. در عهد ارغون شاه، مرتبه و پایه وی ترقی یافت تا جایی که در سال 697 هـ .ق.، غازان خان رتبت نیابت امور جهانبانی و منصب وزارت و صاحب دیوانی را به رشیدالدّین فضل الله و خواجه سعدالدین ساوجی سپرد (امیدیانی، 1378).